Nu Nederland versneld van het aardgas af moet, zijn bouwers en ontwikkelaars op zoek naar alternatieven voor de cv-ketel. Voor nieuwbouw is aardgasvrij bouwen niet zo ingewikkeld. Er zijn verschillende opties voor bijna alle woonvormen. De uitdaging in de bestaande bouw is veel groter, omdat voor de meeste aardgasvrije opties een hoge isolatiegraad vereist is in combinatie met lagetemperatuurverwarming.
Lees verder
Volgens Peter Heijboer, installatie-adviseur bij DWA, is het relatief eenvoudig om nieuwbouwwoningen aardgasvrij te maken, maar gebeurt dat nog weinig. “We staan voor een enorme opgave. Van de woningen die nu worden opgeleverd is maar ongeveer 40 procent aardgasvrij. Dat moet binnen enkele jaren 100 procent worden en tegelijkertijd moet de bouwproductie omhoog. Voor bestaande woningbouw is het aardgasvrij maken van woningen veel moeilijker, maar ook daar zijn de ambities hoog. Voor de komende jaren heeft het kabinet de ambitie om toe te werken naar het aardgasvrij maken van 50.000 bestaande woningen per jaar. Als er tegelijkertijd 75.000 aardgasvrije nieuwbouwwoningen opgeleverd moeten worden, is dat een forse uitdaging voor de markt voor aardgasvrije technieken.”
Warmtenetten bestaande bouw
Het is dus veel lastiger om een bestaande woning aardgasvrij te maken dan een nieuwbouwwoning. Warmtenetten zijn in de bestaande bouw een goed gasvrij alternatief, stelt Heijboer. “Omdat het bijna onmogelijk is om alle woningen in Nederland zo vergaand te renoveren dat er warmtepompen kunnen worden toegepast, zijn warmtenetten een goede optie. Zeker als het mogelijk is om hoogwaardige warmte in de woning te brengen van ongeveer 70 graden. Dan is schilverbetering niet per se nodig, hoewel het natuurlijk altijd beter is.
In Nederland zijn al veel van deze hogetemperatuurwarmtenetten, en op sommige plekken worden ze uitgebreid, zoals in de regio Den Haag, Leiden en Rotterdam.” Het spreekt volgens Heijboer voor zich dat deze warmtenetten op termijn moeten worden verduurzaamd. “Purmerend is daar een mooi voorbeeld van. Daar is de oude fossiele bron een paar jaar geleden vervangen door een biomassacentrale. Als de infrastructuur er is, kun je de bron in principe verduurzamen. Dat geldt overigens ook voor het elektriciteitsnet, dat nu nog voor een groot deel door kolenstroom wordt gevoed.”
Artikel gaat verder onder de foto.
BENG
De nieuwe BENG-eisen die gaan gelden voor nieuwbouwwoningen spelen bepaalde technieken in de kaart, legt Heijboer uit. “Luchtwarmtepompen zijn energetisch minder efficiënt dan bijvoorbeeld bodemwarmtepompen. Je zult dat bijvoorbeeld terugzien in het aantal zonnepanelen dat op een woning ligt. Een bodemwarmtepomp heeft minder zonnepanelen om het gebruik te compenseren dan een luchtwarmtepomp.”
Bij de afweging voor de verschillende technieken spelen volgens hem een aantal zaken een rol. “Bouwers en ontwikkelaars zullen vooral kijken naar de investeringskosten en de energie-efficiëntie. De combinatie van die twee elementen, gecombineerd met de BENG-eisen, beïnvloeden de keuze van de ontwikkelaars.” Hij benadrukt dat niet één optie de allerbeste is. “Elke woning is anders. Daarom moet bij het aardgasvrij ontwerpen van woningen goed naar de lokale omstandigheden worden gekeken. Daarbij komt nog dat de huidige stand van de techniek niet het eindpunt is. Warmtepompen zijn bijvoorbeeld nog volop in ontwikkeling. Dat komt eigenlijk nu pas in versnelling doordat de vraag naar duurzame technieken toeneemt.”
Zeven kansrijke aardgasloze alternatieven voor de cv-ketel
1. Bodemwarmtepomp
Een bodemwarmtepomp levert lagetemperatuurverwarming, warm tapwater en passieve koeling. Het is een bewezen technologie met een zeer hoog rendement. De mogelijkheid tot energiezuinige koeling in de zomer is een extra pluspunt. Bodemwarmtepompen zijn stil en comfortabel. Nadelen zijn de hoge investeringskosten voor de warmtepomp en de hoge kosten voor het aanbrengen van de bron. In gebieden waar dicht op elkaar wordt gebouwd, kan er bovendien mogelijk verstoring optreden tussen de verschillende bronnen en er zijn beperkingen voor bodemsystemen in bijvoorbeeld waterwingebieden. De bodemwarmtepomp is geschikt voor alle typen woningen, maar een hoge isolatiegraad en lagetemperatuurverwarming zijn vereist.
2. Luchtwarmtepomp
De luchtwarmtepomp levert lagetemperatuurverwarming en maakt warm tapwater. Het is een bewezen technologie met een matig energierendement en deze warmtepomp is relatief gemakkelijk te installeren. Een nadeel is dat de luchtwarmtepomp afhankelijk is van een buitenunit. Die neemt ruimte in beslag en maakt geluid. Met een luchtwarmtepomp is alleen actieve koeling mogelijk. Hierbij zijn de kosten en het geluid vergelijkbaar met een airconditioner. Het rendement van een luchtwarmtepomp gaat snel omlaag als de buitenluchttemperatuur daalt. Hierdoor kunnen de gebruikskosten in koude perioden oplopen. De luchtwarmtepomp is in principe geschikt voor alle woningen. De geluidsproductie is echter een aandachtspunt bij rij- en flatwoningen. Deze installatie is geschikt voor bestaande en nieuwe woningen, maar een hoge isolatiegraad en lagetemperatuurverwarming zijn vereist.
3. Warmtekoudeopslag (WKO)
Een collectieve oplossing voor laagtemperatuurverwarming die vooral geschikt is voor appartementen. Per woning moet nog een combiwarmtepomp worden ingezet om de warmte verder op te waarderen. Het is een bewezen technologie met een hoog rendement en het levert energiezuinige koeling in de zomer. Een wko houdt wel een verplichte aansluiting voor eindgebruikers in. Wko is niet overal mogelijk of toegestaan vanwege bodemopbouw of grondwaterbescherming. Bovendien is er sprake van hoge aansluitkosten per woning. Wko’s worden vooral toegepast in nieuwbouw, maar bij een intensieve renovatie kunnen er ook bestaande gebouwen op aangesloten worden.
4. Warmtenet van 10-20 graden
Dit is een collectieve oplossing voor lagetemperatuurverwarming in vooral appartementen. De bron kan bestaan uit laagwaardige warmte uit rivier- , zee- of rioolwater of bijvoorbeeld overtollige warmte uit kassen. Per woning is nog een combiwarmtepomp nodig om de warmte verder op te waarderen. Het is een systeem met een hoog rendement en het is comfortabel. Bewoners krijgen wel te maken met een verplichte aansluiting en hoge aansluitkosten. En er moet een bron in de buurt zijn die de laagwaardige warmte kan leveren. Deze verwarmingsoptie wordt vooral in nieuwbouw gebruikt, maar kan ook worden toegepast na een intensieve renovatie.
5. Warmtenet met middentemperatuur van ongeveer 40 graden
Een collectieve oplossing voor lagetemperatuurverwarming. De warmte is meestal afkomstig van industriële processen of uit bijvoorbeeld datacenters. Deze oplossing is vooral geschikt voor rijwoningen en appartementen in stedelijke gebieden. Voor het warme tapwater in de woning is nog een boosterwarmtepomp voor naverwarming nodig. Met behulp van het warmtenet wordt nuttig gebruikgemaakt van warmte die anders verloren gaat. Het systeem is stil en comfortabel. Nadelen van dit systeem zijn de hoge aansluitkosten en de afhankelijkheid van externe partijen. Bovendien is in het systeem geen koeling mogelijk.
6. Warmtenet van 70-110 graden
Dit is een kleinschaligere collectieve oplossing (minimaal 500 woningen) voor verwarming en warm tapwater. Het is zeer geschikt voor woningen en utiliteitsgebouwen in stedelijke gebieden. Het is stil en comfortabel en er zijn geen individuele toestellen nodig. Een groot voordeel is dat deze vorm van warmte ook toegepast kan worden in bestaande woningbouw, zonder dat daarvoor een zeer vergaande renovatie (bijvoorbeeld naar nul-op-de-meter) nodig is. Nadelen zijn de hoge aansluitkosten en de beperkte toepasbaarheid, omdat niet overal hogetemperatuurwarmtebronnen beschikbaar zijn. Daarnaast zijn er grote warmteverliezen in de eindvertakkingen, waardoor het aansluiten van goed geïsoleerde nieuwbouwwoningen energetisch gezien minder lonend is. Er zijn al veel van deze warmtenetten in Nederland, maar de warmte die wordt geleverd, wordt nog niet overal duurzaam opgewekt. Het systeem biedt geen mogelijkheden tot koeling.
7. Houtpelletkachels
Houtpelletkachels werken door de verbranding van korrels van geperste houtsnippers. In een pelletkachel worden die bijna volledig verbrand met een rendement tot 90 procent. Een groot nadeel van de pelletkachel is dat ze nog altijd relatief veel fijnstof uitstoten. Dat maakt deze vorm van verwarming ongeschikt voor toepassing in woonwijken. Voor woningen in het buitengebied kan het een goed alternatief zijn, mits de herkomst van de houtpellets duurzaam is.
